Sztuczna inteligencja (AI) otwiera przed organizacjami pozarządowymi nowe możliwości – szybsza pomoc beneficjentom, automatyzacja procesów, do obsługi których brakuje ludzi. Jednak jej dynamiczny rozwój niesie ze sobą istotne wyzwania, zwłaszcza w zakresie ochrony danych osobowych, które w sektorze pozarządowym często są szczególnie wrażliwe – dane szczególnej kategorii. To właśnie z uwagi na posiadanie ogromnej ilości danych osób np. korzystających z pomocy fundacji, które dążą ją szczególnym zaufaniem organizacja powinna dbać o to jak z danych korzysta. Poniżej przedstawiamy kilka wskazówek, jak zwiększyć bezpieczeństwo.
Weryfikacja i podstawy przetwarzania danych
Przed rozpoczęciem korzystania z jakiegokolwiek narzędzia AI, kluczowe jest dokładne zapoznanie się z jego regulaminem i polityką prywatności. Ważne, żeby wybierać narzędzia zapewniające należytą ochronę, takich, które nie trenują swoich modeli na wprowadzanych przez nas danych. Mimo wszystko przed każdym użyciem należy zastanowić się, czy mamy podstawę do skorzystania z danego rozwiązania w zakresie przetwarzania danych osobowych. Najczęściej takie przetwarzanie – jeśli chodzi o dane zwykłe-będzie się odbywać na następujących podstawach:
- Zgoda osoby, której dane dotyczą – Użytkownik musi wyrazić dobrowolną, świadomą i jednoznaczną zgodę na przetwarzanie swoich danych. Problemem jest jednak wycofanie zgody, a tym samym utrata podstawy do przetwarzania danych.
- Prawnie uzasadniony interes administratora – Organizacja może przetwarzać dane bez zgody, jeśli jest to niezbędne do realizacji jej uzasadnionych celów statutowych, ale tylko wtedy, gdy interesy i podstawowe prawa oraz wolności osób, których dane dotyczą, nie są nadrzędne. W takim przypadku, należy przeprowadzić Test Równowagi (Test Uzasadnionego Interesu).
Analiza ryzyka i ocena skutków dla ochrony danych (DPIA)
W przypadku korzystania z narzędzi AI wskazane jest przeprowadzenie oceny skutków dla ochrony danych (DPIA). Jest to proces pogłębionej analizy ryzyka, który pozwala zidentyfikować potencjalne zagrożenia dla praw i wolności beneficjentów i darczyńców, i wdrożyć odpowiednie środki zaradcze.
Zasady przetwarzania danych
Musimy pamiętać, że obowiązują nas również zasady określone w RODO. Dlatego też zawsze musimy pamiętać, że przetwarzanie danych osobowych musi uwzględniać m.in.:
- Zasadę minimalizacji danych: Zbieraj i przetwarzaj tylko te dane, które są absolutnie niezbędne do osiągnięcia określonego celu.
- Zasada celowości: Dane mogą być przetwarzane wyłącznie w konkretnym, wyraźnym i prawnie uzasadnionym celu.
- Zasada ograniczenia przechowywania: Dane osobowe powinny być przechowywane nie dłużej, niż jest to konieczne do realizacji celu, dla którego zostały zebrane. Po upływie tego czasu powinny być usunięte.
Zapewnienie bezpieczeństwa i zgodności z RODO
Jeśli zależy nam na zapewnieniu bezpieczeństwa i zgodności z RODO pamiętajmy o następujących zasadach (*sposób i rodzaj rekomendacji może różnić się od potrzeb danego podmiotu).
- Klauzule informacyjne Organizacje mają obowiązek informować m.in. beneficjentów, wolontariuszy i darczyńców o sposobie i celu ich przetwarzania. Klauzule informacyjne powinny być jasne, zrozumiałe i łatwo dostępne, a ich treść powinna być dostosowana do specyfiki działalności.W klauzulach dobrze poinformować o wykorzystaniu narzędzi AI.
- Ustawienia w narzędziach AI Wybieraj narzędzia, które oferują najwyższy poziom bezpieczeństwa i prywatności. Ważne jest, aby weryfikować, czy dany model AI nie trenuje na danych wprowadzanych przez użytkowników. Takie rozwiązanie minimalizuje ryzyko niekontrolowanego wykorzystania danych. Wiele płatnych modeli oferuje bezpłatny dostęp dla organizacji pozarządowych. Płatne wersje zazwyczaj oferują wyższy poziom bezpieczeństwa.
- Umowa powierzenia przetwarzania danych W sytuacji, gdy organizacja powierza przetwarzanie danych zewnętrznemu podmiotowi (np. dostawcy usługi AI), konieczne jest zawarcie umowy powierzenia przetwarzania danych osobowych. Taka umowa powinna jasno określać zakres, cel i zasady przetwarzania danych, a także zobowiązać podmiot przetwarzający do wdrożenia odpowiednich środków bezpieczeństwa. Wielu dostawców np. OpenAI umożliwia podpisanie takiej umowy, nie dzieje się to jednak automatycznie.
- Anonimizacja i lokalizacja danych Jeśli już decydujesz się na korzystanie z bezpłatnych narzędzi AI lub takich, które nie gwarantują wystarczającego poziomu ochrony, anonimizuj dane przed ich wprowadzeniem. Dobrą praktyką jest wybieranie usług, które gwarantują przechowywanie danych na terenie Unii Europejskiej, co zapewnia dodatkowe zabezpieczenia prawne.
- Zautomatyzowane podejmowanie decyzji i profilowanie W sektorze pozarządowym systemy AI mogą wspierać zautomatyzowane procesy, np. w selekcji wolontariuszy czy analizie efektywności kampanii. RODO zapewnia beneficjentom prawo do zakwestionowania takiej decyzji i żądania interwencji ludzkiej. Ponadto organizacja musi zapewnić osobom, których dane dotyczą, możliwość uzyskania wyjaśnień co do sposobu podjęcia decyzji oraz zakwestionowania jej skutków.
Monitoring i weryfikacja
Technologie AI rozwijają się w bardzo szybkim tempie. Regulaminy i polityki prywatności mogą być często aktualizowane. Dlatego kluczowe jest bieżące monitorowanie zmian w dokumentach i dostosowywanie swoich działań. Pamiętaj, że są to stosunkowo nowe rozwiązania, a przepisy prawne mogą ewoluować. Monitoring ryzyka i świadome korzystanie z narzędzi AI to klucz do zapewnienia, że Twoje dane pozostaną bezpieczne.
Rozwój sztucznej inteligencji to szansa na zwiększenie efektywności i zasięgu działań organizacji pozarządowych. Jednak klucz do bezpiecznego i zgodnego z prawem korzystania z AI leży w świadomości i transparentności. Zaufanie beneficjentów i darczyńców to kapitał, o który należy dbać na każdym etapie. Zawsze informujcie, w jaki sposób ich dane są przetwarzane, i wybierajcie narzędzia, które priorytetowo traktują prywatność i bezpieczeństwo. Świadome podejście do AI to nie tylko kwestia zgodności z przepisami, ale przede wszystkim ochrona Waszych wartości i misji.
Chcesz wprowadzić AI do Twojej fundacji?
Masz jakieś pytania dotyczące konkretnych narzędzi AI lub ich zgodności z RODO? Pamiętaj, że ochrona danych osobowych to dynamiczny proces, który wymaga ciągłej edukacji i uwagi.
Jeśli nie masz wdrożonych procedur dotyczących ochrony danych, zapraszam do kontaktu natalia.kolbus@legalden.pl lub wypełnij poniższy formularz.
Co możemy dla Ciebie zrobić:
- Sprawdzimy, jakich systemów AI używacie i jakie niosą ryzyko
- Podpowiemy, jak działać zgodnie z AI Act i RODO
- Przygotujemy procedury i dokumenty, których potrzebujesz w korzystaniu z AI
- Przeszkolimy Twój zespół w tym jak korzystać z AI zgodnie z zasadami
