Fundacje korporacyjne, choć cieszą się zwykle dużą autonomią w stosunku do swojego fundatora, podlegają jednocześnie szeregowi mechanizmów kontroli, zarówno wewnętrznych, jak i zewnętrznych. Trudność fundacji korporacyjnych to fakt, że obowiązują je nie tylko przepisy związane z organizacjami pozarządowymi jako takimi, ale też często te związane z biznesem. Zawsze w rozmowach z organizacjami pozarządowymi powtarzam – nawet jeśli działasz etycznie i z pasją, może przydarzyć się kryzys. Często albo nie jest zależny od Ciebie, albo wyniknął z przeoczenia jednego małego przepisu. Dlatego jeśli chcesz spokoju – od samego początku przygotuj się na najgorsze.
Podstawy prawne działania fundacji korporacyjnych
Zanim odpowiemy sobie na pytanie, kto kontroluje fundacje korporacyjne, przypomnijmy, jakie akty prawne warto znać, żeby prowadzić fundację korporacyjną zgodnie z prawem i wiedzieć, o wszystkich obowiązkach.
- Ustawa o fundacjach określa zasady tworzenia, działania i likwidacji fundacji.
- Ustawa o działalności pożytku publicznego i wolontariacie reguluje działalność fundacji, które posiadają status organizacji pożytku publicznego (OPP).
- Ustawa o rachunkowości nakłada obowiązki związane z prowadzeniem ksiąg rachunkowych i sporządzaniem sprawozdań finansowych.
- Kodeks pracy reguluje stosunki pracy z pracownikami fundacji.
- RODO określa zasady przetwarzania danych osobowych.
- Ustawa o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu
- Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych reguluje kwestie związane z opodatkowaniem fundacji.
- Ustawa o dostępie do informacji publicznej dotyczy działalności fundacji, które realizują zadania publiczne lub dysponują majątkiem publicznym.
Organy, które kontrolują fundacje korporacyjne
Wewnętrzne mechanizmy kontroli
W ramach fundacji korporacyjnej funkcjonują wewnętrzne mechanizmy kontroli, takie jak:
- Fundator: osoba lub w przypadku fundacji korporacyjnej – firma, która powołuje fundację, zwykle ma prawo do kontroli jej działalności. A nawet gdy takiego prawa formalnie nie ma, to jest duża szansa, że będzie uważał, że z samego bycia fundatorem takie prawo mu/jej przysługuje.
- Rada fundacji: organ nadzorczy, który kontroluje działalność zarządu i dba o zgodność działań z celami statutowymi.
- Zarząd: organ wykonawczy, który odpowiada za bieżące zarządzanie fundacją.
Zewnętrzne organy kontroli i nadzoru
Fundacje korporacyjne podlegają również kontroli ze strony zewnętrznych organów, takich jak:
- Właściwy minister i starosta (prezydent miasta): sprawują nadzór nad działalnością fundacji, kontrolując zgodność ich działań z prawem i celami statutowymi.
- Organy ścigania kontrolują legalność działań fundacji, w tym przestrzeganie przepisów karnych.
- Urzędy kontroli skarbowej: kontrolują prawidłowość rozliczeń podatkowych fundacji.
- Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych (PUODO): kontroluje przestrzeganie przepisów o ochronie danych osobowych.
- Państwowa Inspekcja Pracy (PIP): kontroluje przestrzeganie przepisów prawa pracy.
- Generalny Inspektor Informacji Finansowej: kontroluje przestrzeganie przepisów o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu.
- NIK – kontroluje wykorzystanie majątku lub środków publicznych przez fundacje.
- Narodowy Instytut Wolności (NIW-CSRO)/przewodniczący Komitetu do spraw Pożytku Publicznego: sprawuje nadzór nad fundacjami posiadającymi status OPP.
Kontrola publiczna
Działalność fundacji korporacyjnych podlega również kontroli publicznej. Obywatele i obywatelki mogą dowiadywać się na temat działalności fundacji dzięki ustawie o dostępie do informacji publicznej. Fundacje korporacyjne powiązane szczególnie z dużymi firmami na świeczniku mogą być też obiektem zainteresowania innych organizacji pozarządowych czy mediów.
Co ważne zgodnie z najnowszym orzecznictwem sądów administracyjnych wszystkie fundacje są obowiązane do udostępniania informacji publicznej na wniosek, gdyż dysponują majątkiem publicznym (podstawa prawna art. 4a i b ustawy o działalności pożytku publicznego i wolontariacie).
Jak widzisz, naprawdę wiele organizacji i instytucji może kontrolować Twoją fundację korporacyjną.
Dlatego jasna struktura fundacji, świadomość swoich obowiązków i transparentne działania są tak bardzo potrzebne. Jeśli chcesz, żebyśmy pomogli Ci sprawdzić lub uporządkować Twoje działania, napisz do nas mailowo fundacje.korporacyjne@legalden.pl lub wypełnij poniższy formularz.
