W sierpniu 2024 roku zaczęła obowiązywać tzw. „Ustawa Kamilka”, czyli nowelizacja Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego oraz innych ustaw, mająca na celu wzmocnienie ochrony dzieci przed przemocą i zaniedbaniem. Ta znacząca zmiana w polskim systemie prawnym wywołała wiele pytań i wątpliwości, zwłaszcza wśród organizatorów aktywności dla dzieci, rodziców, opiekunów i pracowników, którzy muszą przechodzić weryfikację. Poniżej przedstawiam odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania związane z tym aktem prawnym.
1. Kto musi wdrożyć Standardy Ochrony Małoletnich (SOM)?
SOM muszą być wdrożone przez wszystkie instytucje i organizacje, które mają bezpośredni kontakt z dziećmi. Obejmuje to placówki edukacyjne (szkoły, przedszkola), placówki opiekuńczo-wychowawcze, organizacje pozarządowe działające na rzecz dzieci, a także instytucje kultury, sportu, zdrowia oraz wszelkie inne podmioty, które świadczą usługi na rzecz małoletnich. Obowiązek ten dotyczy zarówno podmiotów publicznych, jak i prywatnych. Ustawa wskazuję aby SOM powstały również w obiektach noclegowych, gdzie mogą pojawiać się dzieci (hotele, ośrodki wypoczynkowe, pensjonaty i inne).
2. Kogo należy weryfikować? Cały personel czy poszczególne działy/stanowiska?
Weryfikacji powinni podlegać wszyscy pracownicy oraz współpracownicy, którzy mają bezpośredni kontakt z dziećmi. Obejmuje to nie tylko nauczycieli czy opiekunów, ale również osoby prowadzące zajęcia dodatkowe, trenerów sportowych i wolontariuszy. Kluczowe jest, aby weryfikacja objęła każdego, kto może mieć wpływ na bezpieczeństwo i dobrostan dzieci.
3. Jak ma przebiegać weryfikacja zgodnie z „Ustawą Kamilka”?
W kontekście „Ustawy Kamilka” istotnym elementem weryfikacji osób mających kontakt z dziećmi jest podwójna kontrola w dwóch rejestrach: Krajowym Rejestrze Karnym (KRK) oraz Rejestrze Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym (RSPTS). Ta podwójna weryfikacja ma na celu zapobieganie sytuacjom, w których osoby karane lub skazane za przestępstwa mogłyby pracować lub przebywać w otoczeniu dzieci, co zwiększa bezpieczeństwo najmłodszych. Pracodawcy lub osoby odpowiedzialne za rekrutację muszą uzyskać zaświadczenia z KRK oraz przeprowadzić kontrolę w RSPTS. Osoby aplikujące o pracę lub wolontariat w miejscach związanych z opieką nad dziećmi są zobowiązane dostarczyć zaświadczenie o niekaralności z KRK oraz przejść weryfikację pod kątem przestępstw seksualnych w RSPTS. Jeżeli w trakcie weryfikacji okaże się, że osoba figuruje w KRK lub RSPTS, nie może ona podjąć pracy ani działalności związanej z opieką nad dziećmi. Pracodawca ma obowiązek odmówić zatrudnienia lub natychmiastowo rozwiązać umowę z taką osobą. Podwójna weryfikacja w KRK i RSPTS jest kluczowym elementem prewencji, który ma na celu eliminację ryzyka zagrożeń związanych z przemocą i przestępstwami w otoczeniu dzieci.
4. Od kiedy mam zacząć weryfikować personel?
Obowiązek weryfikacji personelu w zakresie zgodności z nowymi SOM wszedł w życie od dnia 15 lutego 2024 roku. Wszystkie organizacje i instytucje zobowiązane są do niezwłocznego rozpoczęcia procesu weryfikacji osób, które podjęły pracę/wolontariat po 15 lutego 2024 roku. Bez znaczenia jest tutaj forma zatrudnienia. Bez względu na to jaką zawarliśmy umowę lub porozumienie (umowa o pracę, umowa zlecenia, porozumienie wolontariackie, inne) na podmiocie organizującym działalność z dziećmi spoczywa obowiązek weryfikacji.
5. Jakie dokumenty/procedury muszę opracować?
Każda organizacja zobowiązana w jest do opracowania i wdrożenia szeregu dokumentów oraz procedur, które mają na celu ochronę małoletnich. Są to m.in.:
- Polityka/Standardy ochrony małoletnich – dokument definiujący zasady ochrony dzieci w danej instytucji, zakres odpowiedzialności personelu oraz procedury postępowania w przypadku podejrzenia przemocy.
- Zasady bezpiecznych relacji personel–dziecko i dziecko–dziecko – załącznik lub część polityki/standardów, które określają wytyczne dotyczące interakcji pomiędzy członkami personelu a dziećmi oraz pomiędzy samymi dziećmi, aby zapewnić bezpieczne i wspierające środowisko.
- Zasady bezpiecznej rekrutacji – zawierają procedury weryfikacji tożsamości i przeszłości osób mających kontakt z dziećmi.
- Karta interwencji – formularz używany do dokumentowania incydentów i interwencji związanych z ochroną dzieci.
- Standardy dla małoletnich – dostosowana wersja standardów/polityki skierowana bezpośrednio do małoletnich, wyjaśniająca ich prawa i zasady obowiązujące w danej instytucji.
- Ankieta monitorująca poziom realizacji standardów/polityki – narzędzie do oceny skuteczności standardów/polityki poprzez zbieranie opinii i danych od członków personelu.
- Raport monitoringu – dokument używany do raportowania wyników monitoringu i oceny standardów/polityki.
- Oświadczenie o zapoznaniu się ze standardami – formularz podpisywany przez członków personelu, potwierdzający znajomość i akceptację standardów/polityki.
6. Co grozi mi za niewprowadzenie standardów?
Niewprowadzenie wymaganych SOM w organizacji może skutkować poważnymi konsekwencjami prawnymi, w tym karami finansowymi, a nawet odpowiedzialnością karną dla osób zarządzających.
W przypadku ujawnienia zaniedbań, które mogły przyczynić się do narażenia dzieci na niebezpieczeństwo, organizacja może zostać poddana kontroli ze strony odpowiednich organów, co może prowadzić do poważnych dla niej konsekwencji.
Jeżeli jeszcze nie opracowałeś SOM w swojej instytucji lub potrzebujesz wsparcia w tym temacie, wypełnij poniższy formularz.
