Fundacje korporacyjne to specyficzna forma organizacji pozarządowej, w której działalność fundacji jest ściśle powiązana z firmą lub korporacji. Zostały one powołane, żeby realizować różnorodne cele społeczne, edukacyjne, kulturalne czy charytatywne., Ich powiązanie z korporacjami wiąże się również z pewnymi wyzwaniami w zakresie odpowiedzialności prawnej. Odpowiedzialność prawna w fundacjach korporacyjnych obejmuje zarówno odpowiedzialność członków organów fundacji, jak i samej fundacji.
Fundacja korporacyjna – definicja i struktura
Fundacja korporacyjna to organizacja non-profit, której głównym celem jest realizowanie określonych działań społecznych lub charytatywnych, jednak jej źródła finansowania oraz struktura zarządzająca są związane z jedną lub kilkoma korporacjami. Fundacje tego typu są często wykorzystywane przez firmy jako sposób na wspieranie działalności społecznej, budowanie wizerunku czy realizowanie celów z zakresu społecznej odpowiedzialności biznesu (CSR).
W takim przypadku fundacja staje się narzędziem, które umożliwia firmie realizację celów związanych z jej misją społeczną, a także pomaga w tworzeniu i utrzymywaniu dobrego wizerunku w oczach opinii publicznej.
Odpowiedzialność prawna fundacji korporacyjnej
Z prawnego punktu widzenia fundacja korporacyjna działa jako odrębna jednostka, posiadająca osobowość prawną, co oznacza, że może samodzielnie zawierać umowy, posiadać majątek, być stroną w procesach sądowych czy ponosić odpowiedzialność za swoje działania.
a) Odpowiedzialność majątkowa
Fundacja korporacyjna ponosi odpowiedzialność majątkową za swoje zobowiązania. W praktyce oznacza to, że jeżeli fundacja nie jest w stanie zrealizować swoich zobowiązań finansowych lub nie dotrzymuje umowy, może być pociągnięta do odpowiedzialności, a jej majątek może zostać wykorzystany w celu pokrycia długów. Ważnym aspektem jest to, że odpowiedzialność fundacji jest ograniczona do jej majątku, co oznacza, że nie ciąży na jej fundatorach lub członkach zarządu osobista odpowiedzialność majątkowa za jej zobowiązania.
Zgodnie z przepisem art. 9 § 3 Kodeksu karnego skarbowego, za przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe odpowiada, jak sprawca, także ten, kto na podstawie przepisu prawa, decyzji właściwego organu, umowy lub faktycznego wykonywania zajmuje się sprawami gospodarczymi, w szczególności finansowymi, osoby fizycznej, osoby prawnej albo jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej.
b) Odpowiedzialność członków organów fundacji
Członkowie zarządu fundacji korporacyjnej są odpowiedzialni za jej działalność, zarządzanie jej majątkiem oraz podejmowanie decyzji zgodnych z prawem i statutem fundacji. Zgodnie z przepisami prawa cywilnego, osoby zarządzające fundacją mogą ponosić odpowiedzialność za naruszenie swoich obowiązków. W szczególności mogą zostać pociągnięte do odpowiedzialności za:
- Niedopełnienie obowiązków wynikających ze statutu – członkowie zarządu muszą działać zgodnie z celami fundacji, przestrzegać jej statutu oraz przepisów prawa. Jeżeli naruszą te zasady, mogą ponosić odpowiedzialność za działania fundacji, które prowadzą do jej niewłaściwego funkcjonowania.
- Zaniechanie nadzoru nad finansami fundacji – zarząd fundacji musi zapewnić odpowiedni nadzór nad jej finansami, zapobiegając marnotrawstwu czy nadużyciom finansowym. Zaniechanie tych obowiązków może skutkować odpowiedzialnością członków zarządu.
- Naruszenie przepisów prawa – fundacja, podobnie jak inne organizacje, musi przestrzegać przepisów prawa, w tym przepisów o ochronie danych osobowych, przepisów o zamówieniach publicznych, prawa pracy czy prawa podatkowego. Jeżeli fundacja nie przestrzega tych norm, jej zarząd może ponieść odpowiedzialność.
Zgodnie z art. 17 Ustawy o fundacjach, członkowie zarządu fundacji odpowiadają za jej działalność i decyzje, które podejmują w imieniu fundacji. W przypadku, gdy ich działania prowadzą do szkód, mogą zostać pociągnięci do odpowiedzialności cywilnej.
Ponadto, zgodnie z art. 296 Kodeksu karnego, kto, będąc obowiązany na podstawie przepisu ustawy, decyzji właściwego organu lub umowy do zajmowania się sprawami majątkowymi lub działalnością gospodarczą osoby fizycznej, prawnej albo jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, przez nadużycie udzielonych mu uprawnień lub niedopełnienie ciążącego na nim obowiązku, wyrządza jej znaczną szkodę majątkową, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
c) Odpowiedzialność karna
W przypadku fundacji korporacyjnych, tak jak w przypadku innych organizacji, może wystąpić odpowiedzialność karna. Odpowiedzialność ta dotyczy zarówno fundacji, jak i jej organów, jeśli dojdzie do popełnienia przestępstwa w związku z działalnością fundacji. Przykładem może być przestępstwo dotyczące nieprawidłowości w wydatkowaniu funduszy, wyłudzenia dotacji lub innych form nadużyć finansowych.
Warto zauważyć, że odpowiedzialność karna członków zarządu fundacji jest rozłączna z odpowiedzialnością fundacji jako takiej, jednak nieprzestrzeganie przepisów może prowadzić do utraty reputacji fundacji oraz spowodować szkody finansowe i społeczne.
Zgodnie z art. 286 Kodeksu karnego, kto, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadza inną osobę do niekorzystnego rozporządzenia własnym lub cudzym mieniem za pomocą wprowadzenia jej w błąd albo wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
d) Odpowiedzialność fundacji w przypadku przestępstw skarbowych
Fundacja korporacyjna może również ponosić odpowiedzialność za przestępstwa skarbowe. Zgodnie z art. 9 § 3 Kodeksu karnego skarbowego, odpowiedzialność za przestępstwa skarbowe dotyczy także osób zajmujących się sprawami finansowymi fundacji, a także tych, którzy wykonują czynności związane z prowadzeniem działalności gospodarczej w fundacji.
Rola fundatora a odpowiedzialność prawna
Fundator fundacji korporacyjnej ma szczególną rolę, ponieważ decyduje o celach fundacji, jej strukturze i kierunkach działania. Choć fundatorzy często są również członkami zarządu, to ich odpowiedzialność prawna nie jest tak szeroka, jak odpowiedzialność zarządu. Fundator nie ponosi odpowiedzialności za codzienne zarządzanie fundacją, chyba że zlecił onkonkretne działania lub przyczynił się do naruszeń prawa.
Odpowiedzialność cywilna i kontrola zewnętrzna
Fundacja korporacyjna podlega również kontroli zewnętrznej, w tym audytom finansowym i sprawdzaniu zgodności jej działalności z przepisami prawa. Często fundacje te zobowiązane są do składania corocznych sprawozdań finansowych i merytorycznych, które są analizowane przez odpowiednie instytucje.
Odpowiedzialność cywilna fundacji może obejmować sytuacje, w których fundacja nie wywiązuje się ze zobowiązań wobec innych podmiotów, np. beneficjentów jej działań. W takim przypadku fundacja może być zobowiązana do naprawienia szkód lub zadośćuczynienia za niewłaściwe działanie.
Ponadto, art. 77 Ustawy o rachunkowości wskazuje, że osoba, która wbrew przepisom ustawy dopuszcza do nieprowadzenia ksiąg rachunkowych, prowadzenia ich wbrew przepisom ustawy lub podawania w tych księgach nierzetelnych danych, podlega grzywnie albo karze pozbawienia wolności do lat 2, albo obu tym karom łącznie.
Odpowiedzialność prawna w fundacjach korporacyjnych jest złożonym zagadnieniem, które obejmuje odpowiedzialność zarówno samej fundacji, jak i osób zarządzających nią. Fundacje korporacyjne pełnią ważną rolę w realizacji celów społecznych, jednak ich działalność wymaga odpowiedzialności za zarządzanie majątkiem, przestrzeganie przepisów prawa oraz działania zgodne z misją organizacji. Odpowiedzialność prawna jest kluczowa, aby zapewnić transparentność, etyczność i legalność działań fundacji, a także chronić jej interesy i interesy osób trzecich.
